ವಿರಾಟ ಪರ್ವ: ಗೋಹರಣ ಪರ್ವ
೬೦
ಪಾರ್ಥ-ದುರ್ಯೋಧನರ ಯುದ್ಧ
ಅರ್ಜುನನು ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಓಡಿಸಿದುದು (೧-೧೫). ಅರ್ಜುನನು ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಹೀಯಾಳಿಸಿದುದು (೧೬-೧೯).
04060001 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
04060001a ಭೀಷ್ಮೇ ತು ಸಂಗ್ರಾಮಶಿರೋ ವಿಹಾಯ|
ಪಲಾಯಮಾನೇ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರಪುತ್ರಃ|
04060001c ಉಚ್ಛ್ರಿತ್ಯ ಕೇತುಂ ವಿನದನ್ಮಹಾತ್ಮಾ|
ಸ್ವಯಂ ವಿಗೃಹ್ಯಾರ್ಜುನಮಾಸಸಾದ||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಭೀಷ್ಮನು ರಣರಂಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಓಡಿಹೋಗಲು ಮಹಾತ್ಮ ದುರ್ಯೋಧನನು ಬಾವುಟವನ್ನೇರಿಸಿ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದು ಗರ್ಜನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ತಾನೇ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಎದುರಿಸಿದನು.
04060002a ಸ ಭೀಮಧನ್ವಾನಮುದಗ್ರವೀರ್ಯಂ|
ಧನಂಜಯಂ ಶತ್ರುಗಣೇ ಚರಂತಂ|
04060002c ಆಕರ್ಣಪೂರ್ಣಾಯತಚೋದಿತೇನ|
ಭಲ್ಲೇನ ವಿವ್ಯಾಧ ಲಲಾಟಮಧ್ಯೇ||
ಅವನು ಭಯಂಕರ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಹಿಡಿದ, ಉತ್ತುಂಗ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನುಳ್ಳ, ಶತ್ರುಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಧನಂಜಯನ ನಡುಹಣೆಗೆ ಕಿವಿಯವರೆಗೂ ಸೆಳೆದು ಬಿಟ್ಟ ಭಲ್ಲೆಯಿಂದ ಹೊಡೆದನು.
04060003a ಸ ತೇನ ಬಾಣೇನ ಸಮರ್ಪಿತೇನ|
ಜಾಂಬೂನದಾಭೇನ ಸುಸಂಶಿತೇನ|
04060003c ರರಾಜ ರಾಜನ್ಮಹನೀಯಕರ್ಮಾ|
ಯಥೈಕಪರ್ವಾ ರುಚಿರೈಕಶೃಂಗಃ||
ರಾಜನ್! ಮಹಾಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಆ ಅರ್ಜುನನು ಸುವರ್ಣಸದೃಶವೂ ತೀಕ್ಷ್ಣವೂ ಆದ ಆ ಬಾಣವು ನಾಟಲು, ಸುಂದರವಾದ ಒಂದೇ ಶಿಖರದ ಒಂದೇ ಸ್ತರದ ಪರ್ವತದಂತೆ ಶೋಭಿಸಿದನು.
04060004a ಅಥಾಸ್ಯ ಬಾಣೇನ ವಿದಾರಿತಸ್ಯ|
ಪ್ರಾದುರ್ಬಭೂವಾಸೃಗಜಸ್ರಮುಷ್ಣಂ|
04060004c ಸಾ ತಸ್ಯ ಜಾಂಬೂನದಪುಷ್ಪಚಿತ್ರಾ|
ಮಾಲೇವ ಚಿತ್ರಾಭಿವಿರಾಜತೇ ಸ್ಮ||
ಬಾಣದಿಂದ ಸೀಳಿದ ಅವನ ಹಣೆಯಿಂದ ಬೆಚ್ಚನೆಯ ರಕ್ತವು ಸತತವಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿತು. ಅದು ಚಿನ್ನದ ವಿಚಿತ್ರ ಹೂಮಾಲೆಯಂತೆ ಸುಂದರವಾಗಿ ಶೋಭಿಸಿತು.
04060005a ಸ ತೇನ ಬಾಣಾಭಿಹತಸ್ತರಸ್ವೀ|
ದುರ್ಯೋಧನೇನೋದ್ಧತಮನ್ಯುವೇಗಃ|
04060005c ಶರಾನುಪಾದಾಯ ವಿಷಾಗ್ನಿಕಲ್ಪಾನ್|
ವಿವ್ಯಾಧ ರಾಜಾನಮದೀನಸತ್ತ್ವಃ||
ರಾಜನ್! ದುರ್ಯೋಧನನ ಬಾಣತಾಗಿದ, ಕುಗ್ಗದ ಸತ್ವವುಳ್ಳ ಆ ಬಲಶಾಲಿಯು ಅತಿಶಯ ಕೋಪಾವೇಷದಿಂದ ವಿಷಾಗ್ನಿಸಮಾನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಆ ರಾಜನನ್ನು ಹೊಡೆದನು.
04060006a ದುರ್ಯೋಧನಶ್ಚಾಪಿ ತಮುಗ್ರತೇಜಾಃ|
ಪಾರ್ಥಶ್ಚ ದುರ್ಯೋಧನಮೇಕವೀರಃ|
04060006c ಅನ್ಯೋನ್ಯಮಾಜೌ ಪುರುಷಪ್ರವೀರೌ|
ಸಮಂ ಸಮಾಜಘ್ನತುರಾಜಮೀಢೌ||
ಉಗ್ರತೇಜಸ್ವಿ ದುರ್ಯೊಧನನು ಪಾರ್ಥನನ್ನೂ, ಏಕೈಕವೀರನಾದ ಪಾರ್ಥನು ದುರ್ಯೋಧನನ್ನೂ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸಿದರು. ಅಜಮೀಢ ವಂಶದ ಆ ವೀರಶ್ರೇಷ್ಠರಿಬ್ಬರೂ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಸಮಾನವಾಗಿ ಘಾತಿಸಿದರು.
04060007a ತತಃ ಪ್ರಭಿನ್ನೇನ ಮಹಾಗಜೇನ|
ಮಹೀಧರಾಭೇನ ಪುನರ್ವಿಕರ್ಣಃ|
04060007c ರಥೈಶ್ಚತುರ್ಭಿರ್ಗಜಪಾದರಕ್ಷೈಃ|
ಕುಂತೀಸುತಂ ಜಿಷ್ಣುಮಥಾಭ್ಯಧಾವತ್||
ಅನಂತರ ವಿಕರ್ಣನು ಮದಿಸಿದ ಪರ್ವತಸಮಾನ ಮಹಾಗಜವನ್ನೇರಿ ಆನೆಯ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ನಾಲ್ಕು ರಥಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಂತೀಪುತ್ರ ಅರ್ಜುನನತ್ತ ನುಗ್ಗಿದನು.
04060008a ತಮಾಪತಂತಂ ತ್ವರಿತಂ ಗಜೇಂದ್ರಂ|
ಧನಂಜಯಃ ಕುಂಭವಿಭಾಗಮಧ್ಯೇ|
04060008c ಆಕರ್ಣಪೂರ್ಣೇನ ದೃಢಾಯಸೇನ|
ಬಾಣೇನ ವಿವ್ಯಾಧ ಮಹಾಜವೇನ||
ಧನಂಜಯನು ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಕಿವಿಯವರೆಗೂ ಎಳೆದು ಬಿಟ್ಟ ಮಹಾವೇಗಶಾಲಿ ಉಕ್ಕಿನ ದೃಢ ಬಾಣದಿಂದ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಮೇಲೇರಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಗಜೇಂದ್ರನ ಕುಂಭಸ್ಥಳದ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೊಡೆದನು.
04060009a ಪಾರ್ಥೇನ ಸೃಷ್ಟಃ ಸ ತು ಗಾರ್ಧ್ರಪತ್ರ|
ಆ ಪುಂಖದೇಶಾತ್ಪ್ರವಿವೇಶ ನಾಗಂ|
04060009c ವಿದಾರ್ಯ ಶೈಲಪ್ರವರಪ್ರಕಾಶಂ|
ಯಥಾಶನಿಃ ಪರ್ವತಮಿಂದ್ರಸೃಷ್ಟಃ||
ಇಂದ್ರನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ವಜ್ರಾಯುದವು ಪರ್ವತವನ್ನು ಭೇದಿಸಿ ಹೊಕ್ಕಂತೆ ಪಾರ್ಥನು ಬಿಟ್ಟ ಆ ಹದ್ದಿನ ಗರಿಯುಳ್ಳ ಬಾಣವು ಪರ್ವತಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಮಾನ ಆ ಆನೆಯನ್ನು ಭೇದಿಸಿ ಪುಂಖದವರೆಗೂ ಒಳಹೊಕ್ಕಿತು.
04060010a ಶರಪ್ರತಪ್ತಃ ಸ ತು ನಾಗರಾಜಃ|
ಪ್ರವೇಪಿತಾಂಗೋ ವ್ಯಥಿತಾಂತರಾತ್ಮಾ|
04060010c ಸಂಸೀದಮಾನೋ ನಿಪಪಾತ ಮಃಯಾಂ|
ವಜ್ರಾಹತಂ ಶೃಂಗಮಿವಾಚಲಸ್ಯ||
ಬಾಣದಿಂದ ಬಾಧಿತವಾಗಿ ಮೈ ನಡುಗಿ ಮನನೊಂದು ಕುಸಿತು ಆ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಗಜವು ವಜ್ರಾಯುಧಹತ ಪರ್ವತಶಿಖರದಂತೆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿತು.
04060011a ನಿಪಾತಿತೇ ದಂತಿವರೇ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ|
ತ್ರಾಸಾದ್ವಿಕರ್ಣಃ ಸಹಸಾವತೀರ್ಯ|
04060011c ತೂರ್ಣಂ ಪದಾನ್ಯಷ್ಟಶತಾನಿ ಗತ್ವಾ|
ವಿವಿಂಶತೇಃ ಸ್ಯಂದನಮಾರುರೋಹ||
ಆ ಶ್ರೇಷ್ಠಗಜವು ನೆಲಕ್ಕುರುಳಲು ವಿಕರ್ಣನು ಭಯದಿಂದ ಥಟ್ಟನೇ ಕೆಳಗಿಳಿದು ಬೇಗ ನೂರೆಂಟು ಹೆಜ್ಜೆ ನಡೆದು ವಿವಿಂಶತಿಯ ರಥವನ್ನೇರಿದನು.
04060012a ನಿಹತ್ಯ ನಾಗಂ ತು ಶರೇಣ ತೇನ|
ವಜ್ರೋಪಮೇನಾದ್ರಿವರಾಂಬುದಾಭಂ|
04060012c ತಥಾವಿಧೇನೈವ ಶರೇಣ ಪಾರ್ಥೋ|
ದುರ್ಯೋಧನಂ ವಕ್ಷಸಿ ನಿರ್ಬಿಭೇದ||
ವಜ್ರಾಯುಧಸಮಾನ ಬಾಣದಿಂದ ಮಹಾಪರ್ವತದಂತೆಯೂ ಮೋಡದಂತೆಯೂ ಇದ್ದ ಆ ಆನೆಯನ್ನು ಕೊಂದ ಪಾರ್ಥನು ಅದೇ ರೀತಿಯ ಬಾಣದಿಂದ ದುರ್ಯೋಧನನ ಎದೆಯನ್ನು ಭೇದಿಸಿದನು.
04060013a ತತೋ ಗಜೇ ರಾಜನಿ ಚೈವ ಭಿನ್ನೇ|
ಭಗ್ನೇ ವಿಕರ್ಣೇ ಚ ಸಪಾದರಕ್ಷೇ|
04060013c ಗಾಂಡೀವಮುಕ್ತೈರ್ವಿಶಿಖೈಃ ಪ್ರಣುನ್ನಾಸ್|
ತೇ ಯೋಧಮುಖ್ಯಾಃ ಸಹಸಾಪಜಗ್ಮುಃ||
ಆಗ ರಾಜನೂ ಆನೆಯೂ ಗಾಯಗೊಂಡಿರಲು, ಆನೆಯ ಪಾದಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಥಗಳೊಡನೆ ವಿಕರ್ಣನು ಭಗ್ನನಾಗಲು, ಗಾಂಡೀವದಿಂದ ಬಿಡಲಾದ ಬಾಣಗಳು ತಿವಿಯಲು, ಆ ಯೋಧಮುಖ್ಯರು ಕೂಡಲೇ ಚದುರಿ ಓಡಿಹೋದರು.
04060014a ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ಬಾಣೇನ ಹತಂ ತು ನಾಗಂ|
ಯೋಧಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಾನ್ದ್ರವತೋ ನಿಶಮ್ಯ|
04060014c ರಥಂ ಸಮಾವೃತ್ಯ ಕುರುಪ್ರವೀರೋ|
ರಣಾತ್ಪ್ರದುದ್ರಾವ ಯತೋ ನ ಪಾರ್ಥಃ||
ಆನೆಯು ಬಾಣದಿಂದ ಹತವಾದುದನ್ನೂ, ಯೋಧರೆಲ್ಲರೂ ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದನ್ನೂ ಕಂಡು ಕುರುವೀರ ದುರ್ಯೋಧನನು ರಥವನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ಪಾರ್ಥನಿಲ್ಲದೆಡೆಗೆ ರಣದಿಂದ ಓಡಿದನು.
04060015a ತಂ ಭೀಮರೂಪಂ ತ್ವರಿತಂ ದ್ರವಂತಂ|
ದುರ್ಯೋಧನಂ ಶತ್ರುಸಹೋ ನಿಷಂಗೀ|
04060015c ಪ್ರಾಕ್ಷ್ವೇಡಯದ್ಯೋದ್ಧುಮನಾಃ ಕಿರೀಟೀ|
ಬಾಣೇನ ವಿದ್ಧಂ ರುಧಿರಂ ವಮಂತಂ||
ಭಯಂಕರರೂಪವುಳ್ಳ, ಬೇಗಬೇಗ ಓಡುತ್ತಿದ್ದ, ಬಾಣನಾಟಿ ರಕ್ತಕಾರುತ್ತಿದ್ದ ದುರ್ಯೊಧನನನ್ನು ನೋಡಿ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬಲ್ಲ, ಬತ್ತಳಿಕೆಯುಳ್ಳ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತ ಅರ್ಜುನನು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.
04060016 ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ|
04060016a ವಿಹಾಯ ಕೀರ್ತಿಂ ವಿಪುಲಂ ಯಶಶ್ಚ|
ಯುದ್ಧಾತ್ಪರಾವೃತ್ಯ ಪಲಾಯಸೇ ಕಿಂ|
04060016c ನ ತೇಽದ್ಯ ತೂರ್ಯಾಣಿ ಸಮಾಹತಾನಿ|
ಯಥಾವದುದ್ಯಾಂತಿ ಗತಸ್ಯ ಯುದ್ಧೇ||
ಅರ್ಜುನನು ಹೇಳಿದನು: “ಅತಿಶಯ ಕೀರ್ತಿ ಯಶಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬೆನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ಏತಕ್ಕೆ ಪಲಾಯನಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀಯೆ? ನಿನ್ನ ತೂರ್ಯಗಳು ನೀನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಟಾಗ ಮೊಳಗಿದಂತೆ ಇಂದು ಏಕೆ ಮೊಳಗುತ್ತಿಲ್ಲ?
04060017a ಯುಧಿಷ್ಠಿರಸ್ಯಾಸ್ಮಿ ನಿದೇಶಕಾರೀ|
ಪಾರ್ಥಸ್ತೃತೀಯೋ ಯುಧಿ ಚ ಸ್ಥಿರೋಽಸ್ಮಿ|
04060017c ತದರ್ಥಮಾವೃತ್ಯ ಮುಖಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ|
ನರೇಂದ್ರವೃತ್ತಂ ಸ್ಮರ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರ||
ದುರ್ಯೋಧನ! ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಅಪ್ಪಣೆಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವ, ಕುಂತಿಯ ಮೂರನೆಯ ಮಗನಾದ ನಾನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದೇನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ತಿರುಗಿ ಮುಖಕೊಟ್ಟು ಮಾತನಾಡು. ರಾಜಶ್ರೇಷ್ಠನ ನಡತೆಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿಕೋ.
04060018a ಮೋಘಂ ತವೇದಂ ಭುವಿ ನಾಮಧೇಯಂ|
ದುರ್ಯೋಧನೇತೀಹ ಕೃತಂ ಪುರಸ್ತಾತ್|
04060018c ನ ಹೀಹ ದುರ್ಯೋಧನತಾ ತವಾಸ್ತಿ|
ಪಲಾಯಮಾನಸ್ಯ ರಣಂ ವಿಹಾಯ||
ದುರ್ಯೋಧನನೆಂದು ಹಿಂದೆ ನಿನಗಿಟ್ಟ ಈ ಹೆಸರು ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಪಲಾಯನಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನಿನಗೆ ಈಗ ದುರ್ಯೋಧನತ್ವವು ಉಳಿದಿಲ್ಲ.
04060019a ನ ತೇ ಪುರಸ್ತಾದಥ ಪೃಷ್ಠತೋ ವಾ|
ಪಶ್ಯಾಮಿ ದುರ್ಯೋಧನ ರಕ್ಷಿತಾರಮ್ಯ|
04060019c ಪರೈಹಿ ಯುದ್ಧೇನ ಕುರುಪ್ರವೀರ|
ಪ್ರಾಣಾನ್ಪ್ರಿಯಾನ್ಪಾಂಡವತೋಽದ್ಯ ರಕ್ಷ||
ದುರ್ಯೋಧನ! ನಿನ್ನ ಹಿಂದಾಗಲೀ ಮುಂದಾಗಲೀ ರಕ್ಷಕರು ನನಗೆ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಕುರುವೀರ! ಯುದ್ಧದಿಂದ ಓಡಿಹೋಗು. ಪ್ರಿಯವಾದ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಪಾಂಡುಪುತ್ರನಿಂದ ಈಗ ಕಾಪಾಡಿಕೋ!””
ಇತಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತೇ ವಿರಾಟ ಪರ್ವಣಿ ಗೋಹರಣ ಪರ್ವಣಿ ಉತ್ತರಗೋಗ್ರಹೇ ದುರ್ಯೋಧನಾಪಯಾನೇ ಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ|
ಇದು ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿರಾಟ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಗೋಹರಣ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಗೋಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ದುರ್ಯೋಧನಾಪಯಾನದಲ್ಲಿ ಅರವತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು.
